aanrader: horatius & vergilius
pluk de dag en vertrouw nimmer op die van morgen ...
Verzamelde gedichten / Horatius
uitgegeven, vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien
door Piet Schrijvers
Groningen: Historische Uitgeverij, 2003
644 p. met Latijnse tekst (linkerp.) & Nederlandse vertaling (rechterp.)
ISBN 90-6554-362-7 • € 49.95
De Romeinse dichter Quintus Horatius Flaccus (65-8vC) schreef (Oden III.30 p.391):
"ik heb een monument voltooid
bestendiger dan brons en hoger
dan koninklijke piramiden;
geen vraatzucht van een regenbui,
geen teugelloze noordenwind,
geen eindeloze jarenrij
en vlucht der tijden breekt het af."
Dat klopt. Horatius wordt nog steeds geciteerd (al weten waarschijnlijk velen niet meer dat Horatius de bron is!). In dit kloeke boek heeft Schrijvers vertaald: Sermones (Satiren) I & II, Iambi (Epoden), Carmina (Oden) I, II, III & IV, Epistulae (Brieven) I & II, Carmen saeculare (Eeuwzang) en De arte poetica (Ars Poëtica). De historische, literaire, mythologische en geografische namen zijn achterin het boek in een alfabetisch register (p. 573-640) opgenomen. Behalve dit uitgebreide register en een uitstekende, korte inleiding (p.7-19) geeft de vertaler verder geen uitleg van de tekst.
Het overwonnen Hellas won van de ruwe winnaar
en bracht beschaving in het boerse Latium.
Ja, Rome mag dan de wereld hebben veroverd, het is de Griekse kunst & cultuur geweest die de Romeinen met open armen hebben ontvangen! Zo schreef Horatius (p. 523) in een leerbrief (II.1) aan Augustus, geschreven in de jaren 17-13vC.
Horatius – Maecenas was zijn maecenas – is een dichter van zijn tijd, die dichtbij de keizer stond en hij schreef de Eeuwzang op verzoek van Augustus zelf. In dit gedicht klinkt het positivisme door van de Augusteïsche periode na de chaotische burgeroorlogen (p.463). Horatius bezingt hetgeen in het beroemde Altaar van de Vrede (Ara Pacis) zichtbaar werd gemaakt in reliëfs:
Nu durven Trouw, Vrede en Eergevoel,
aloude Schaamte, verwaarloosde Deugdzaamheid
terug te keren, Overvloed toont zich heerlijk
met volle hoorn.
• • • • •
Aeneas - Aeneis / Vergilius
uitgegeven, vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien
door Piet Schrijvers
Groningen: Historische Uitgeverij, 2011, 2e ed. 2012
680 p. met Latijnse tekst (linkerp.) & Nederlandse vertaling (rechterp.)
ISBN 90-6554-242-7 • € 49.95
Deze uitgave van het beroemde epos over de zwerftochten van de Trojaanse held Aeneas en zijn avonturen in Carthago & Italië wordt voorafgegaan door een inleiding over de auteur. Deze Vita Vergiliana is geschreven door de laatantieke grammaticus Donatus (vierde eeuw), die zich baseerde op een biografische schets van de Romeinse geschiedschrijver Suetonius (tweede eeuw). We lezen (p.13) – de Nederlandse vertaling is zonder Latijnse tekst opgenomen – dat Vergilius, die op 52-jarige leeftijd "de laatste hand aan de Aeneis wilde leggen", bij Varius, een Romeins dichter en vriend van Vergilius en Horatius, er op aangedrongen had dat "als hem iets zou overkomen, de Aeneis te verbranden; maar deze (Varius) had pertinent geweigerd dat te doen. Daarom heeft hij in de laatste fase van zijn ziekte voortdurend om zijn kokers met boekrollen gevraagd om ze zelf te verbranden", maar niemand bracht hem de rollen! Uiteindelijk besliste Augustus na Vergilius' dood dat het werk moest worden gepubliceerd.
Schrijvers heeft de Aeneis in drieën verdeeld (boeken 1-4, 5-8 & 9-12) en elk deel wordt voorafgegaan met een inleiding, d.w.z. een korte inhoud met aantekeningen van de vier boeken die volgen. De slotscène (Aeneas doodt na een duel zijn tegenstander Turnus) krijgt extra aandacht en aantekeningen (p.643-656), daarna volgt een uitgebreide alfabetisch register van de personen die meer dan een keer in de tekst worden genoemd.
Horatius' werk en de Aeneïs van Vergilius zijn onontbeerlijk bij de bestudering van het keizerschap van Augustus. Fijn, dat we deze prachtige Nederlandse vertaling hebben mét de Latijnse tekst (steeds op de linker pagina).
