aanrader boek: passie, intriges & politiek
Passie, intriges en politiek
Spraakmakende keizerinnen in Byzantium
Hein L. van Dolen
Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2015
174 p, geen ill., pbk, ISBN 978-90-253-0739-4
Ook als e-book ISBN 978-90-253-0745-5
In Byzantium kende men – behalve moord – twee methoden om een tegenstander of vijand uit te schaken: blindmaken en/of opsluiten in een klooster. Dat is dan ook geregeld aan de orde in dit boekje over Byzantijnse keizerinnen. In elf hoofdstukken worden even zoveel vrouwen behandeld, van de vijfde eeuw tot en met 1204, het jaar dat de 'Latijnen' Constantinopel veroverden.
De keizerinnen werden vaak via een soort bruid-miss-verkiezing door de moeder, oudere zus of een ander vrouwelijk familielid van de kroonprins uitgekozen. De mooiste meisjes uit het hele Byzantijnse rijk kwamen in Constantinopel en werden 'gekeurd'. Ook gearrangeerde huwelijken met prinsessen uit andere gebieden, om de politieke band te verstevigen, kwamen voor. Eenmaal op de troon had de keizerin enorme macht en kon ze haar medestanders en familieleden goede posities bezorgen. Het paleis had een vrouwenverblijf, maar haar bewegingsvrijheid was groot. Ze was aanwezig bij kerkelijke en keizerlijke ceremonies en bezocht het hippodroom. Geschiedschrijvers – ook de Byzantijnse – hadden hun eigen agenda, dus hun verhalen en roddels over de keizerinnen moeten wél goed historisch afgewogen worden. Maar dit boekje is meer een chronique scandaleuse, waarin de beschrijvingen en de achterklap van de Byzantijnse schrijvers worden weergegeven. Er is niet gekozen voor een meer historische en kritische benadering, maar daarvoor zijn andere goede boeken geschreven.
In elf hoofdstukken worden we meegenomen naar het Byzantijnse hof dat af en toe meer op een slangenkuil lijkt dan op het bestuurlijk en religieus middelpunt van een enorm rijk. Het levensverhaal van Eudokia (†460) is daarvan een goed voorbeeld. Ze heette Athenaïs en was de dochter van een docent wijsbegeerte in Athene. Haar vader had haar onderwezen in klassieke literatuur en filosofie. Ze werd bewonderd voor haar zuivere uitspraak van het klassieke Grieks én ze was bloedmooi. Na de dood van haar vader was Athenaïs naar een tante in Constantinopel gegaan en daar viel het oog van de nog jonge keizer Theodosios II op haar. Na een spoedcursus 'christelijk geloof' werd ze gedoopt en kreeg ze een nieuwe naam: Eudokia (Gods goede wil). In 421 was het keizerlijke huwelijk een feit. Een jaar later werd dochter Licinia Eudokia geboren en moeder kreeg de officiële titel Augusta. Eudokia verzamelde geleerden om zich heen en was belangrijk bij het stichten van een universiteit met maar liefst 31 leerstoelen. Ze hield – net als haar echtgenoot en veel Byzantijnen – van religieuze debatten en die waren talrijk en heftig. Er waren nog al wat kleine religieuze conflicten die groots werden opgeblazen. Koos men echter een religieus standpunt dat later in een concilie zou worden veroordeeld, dan betekende dat gezichtsverlies. Dat gebeurde ook bij het keizerspaar, dat in de zaak rond Maria als Theotokos (moeder van god) de uiteindelijk verliezende patriarch steunde. Tegenstanders van Eudokia – onder andere Pulcheria, de dominante en machtige zus van Theodosius – kwam dat natuurlijk goed uit. Misschien daarom pelgrimeerde Eudokia in 438 naar het heilige land, waar ze een jaar in Jeruzalem verbleef en goede werken verrichtte. Beladen met relikwieën kwam ze terug, zoals de beroemde icoon van Maria die door evangelist Lucas geschilderd zou zijn. Eudokia was op het toppunt van haar macht en populariteit. Ze durfde openlijk de strijd aan tegen Pulcheria, maar werd toen van overspel beticht. De liefde van Theodosius veranderde in haat en toen Eudokia haar man toestemming vroeg om naar Jeruzalem te gaan, stemde hij graag in. Ze kwam daar in 443 aan en verrichtte opnieuw goede daden. Ze stierf in 460 slechts "betreurd door de bewoners van Jeruzalem" (p.34).
De volgende keizerin is Theodora (†548) die van 'toneelspeelster' de eega werd van keizer Justinianus. Haar levenswandel en activiteiten werden stiekem opgeschreven en becommentarieerd door Procopius, die in officiële geschriften haar de hemel in prees maar in zijn Geheime geschiedenis kwaad over haar sprak. Zo volgen nog negen keizerinnen .....
U moet het boekje maar lezen! Smullen!
Ter aanvulling (typfout): Alexios Komnenos regeerde niet van 1081 tot 1181 (p.136), maar tot 1118. Toevoeging van een chronologische lijst van Byzantijnse keizers met hun echtgenotes zou makkelijk zijn geweest. De auteur heeft alleen een korte lijst van Geraadpleegde boeken (p.173-174) toegevoegd. Toevoeging van de Nederlandse vertaling van Anna Komnena's boek Het verhaal van Alexios zou voor de lezer handig zijn geweest.
Passie, intriges en politiek is een heerlijk boek voor onderweg, voor in de luie (strand)stoel .... en ik denk dat veel lezers het gevoel krijgen: dat smaakt naar meer!
Aanrader!
