We kennen hun identiteit misschien niet met zekerheid, maar beide dames waren van stand. Beiden leefden en stierven in het dertiende-eeuwse christelijke Noord-Spanje. De een had allang het rijke hofleven verruild voor dat in een cisterciënzer klooster toen ze daar als abdis in 1262 stierf. De ander was - toen ze in 1265 stierf - getrouwd met don Felipe, de opstandige broer van koning Alfonso X de Wijze. Bij dames van stand hoorden toen grootse begrafenissen en juist die ceremoniën hebben beeldhouwers vereeuwigd.
Villalcázar de Sirga is een prachtige halteplaats op de camino de Santiago, de bedevaartsroute naar Santiago de Compostela. In de Santa Maria la Blanca kerk staan twee schitterende sarcofagen met de originele beschildering: die van Felipe zelf (†1274) en die van zijn vrouw. Maar van welke echtgenote? Toen we vele jaren geleden voor het eerst haar grafmonument zagen, wist iedereen het zeker: het betrof de tweede vrouw van Felipe, nl. doña Leonor Ruiz de Castro y Pimentel. Nieuw onderzoek maakt duidelijk dat deze Leonor waarschijnlijk zijn derde vrouw is geweest en dat de sarcofaag mogelijk van zijn tweede vrouw was: doña Inés Téllez Girón († rond 1265).
Dit wetenschappelijk snuffelen blijft ongetwijfeld nog doorgaan, maar wie de dame in kwestie ook precies was, ze werd met egards begraven, zoals blijkt uit de afgebeelde begrafenisceremoniën op de ene lange zijde van haar sarcofaag. Onder prachtig gebeeldhouwde gotische boogjes zien we alle aanwezigen: dames, monniken, tempeliers en boven haar net gesloten kist zien we de wierookvat-zwaaier, bisschoppen en treurenden. Op het deksel is deze vrouw van Felipe liggend afgebeeld en ze droeg de 'hoge hoed' populair bij de adel. Deze hoeden bestonden uit een perkamenten frame met daarom heen gewikkeld meterslange gerimpelde linnen of - nog luxer - zijden stroken.
In ieder geval is doña Leonor op de andere sarcofaag - die van van haar man - afgebeeld (onder). Treurend volgt ze - met een topzwaar in doeken gewikkelde hoed - te paard de kist van haar man, vergezeld door twee hofdames. Twee hoofden van de groep ridderlijke ruiters vóór haar zijn helaas zwaar beschadigd.
De kist van don Felipe wordt door vijf man gedragen (rechts). Drie dragers torsen al treurend de kist op hun schouder, terwijl duidelijk zichtbaar twee mannen de kist op hun armen laten rusten, wij zien hun handjes.
Verder is de boog gevuld met mannen die - staand - van verdriet met hun handen in hun haar zitten.
Grappig detail: de beeldhouwer heeft de decoratieve torens in de zwikken van de bogen 'gevuld' met een koppetje. Alsof iedereen is uitgelopen om de begrafenisstoet te zien!
Een dame van stand die met alle egards en groot ceremonieel vertoon werd begraven. Voor ons nu een mogelijkheid om een kijkje te nemen in hun dertiende-eeuwse Spaanse wereld waar duidelijk niet alleen kleren maar zeker ook 'hoeden de man' maakten!
