boek de avonturen van apollonius

Het verhaal van Apollonius: Historia Apollonii Regis Tyri
Vertaling: Vincent Hunink, inleiding Diederik Burgersdijk
Hilversum, Verloren, 2018
128p. Latijnse tekst met Nederlandse vertaling
Zenobiareeks nr. 5.- ISBN 978-90-8704-714-6

Avontuur & het (nood)lot, gastvrijheid & incest, intense slechtheid & trouw, blijdschap & rouw .... alle menselijke gevoelens en eigenschappen komen in dit verhaal aan bod!

Hier volgt de rode draad van het verhaal, alle zijlijntjes heb ik weggelaten:

Antiochus, koning van Antiochië doet het met zijn dochter en wil alle mogelijke vrijers op afstand houden. Iedere jongeman die zich aanmeldt, moet een raadsel oplossen. Apollonius is een rijke, slimme jongeman uit Tyrus. Hij lost het raadsel op, maar krijgt niet de hand van de dochter en gaat per schip weer naar Tyrus waar hij de gebeurtenissen overdenkt. Intussen heeft de koning van Antiochië een slaaf achter Apollonius aangestuurd om hem te (laten) vermoorden. In Tyrus laadt Apollonius zoveel mogelijk van zijn rijkdom in een schip – inclusief een "handvol getrouwe slaven" (p.35) – en verlaat stiekem zijn vaderstad. Als men Apollonius de volgde dag wil begroeten en hij verdwenen blijkt, is de hele stad in rouw gedompeld. Als de slaaf van Antiochus de reden voor de rouw hoort, keert hij terug naar zijn meester en vertelt hem dat Apollonius gevlucht is. Dan kondigt Antiochus een edict af met de strekking dat ieder die Apollonius levend of dood aanbrengt, resp. 100 of 200 talenten goud ontvangt. Vriend en vijand zoeken naar Apollonius.

Intussen ... belandt Apollonius in Tarsus waar hij onderdak vindt en de stad van de hongersnood redt. Na enkele maanden vertrekt hij naar Cyrene (N-Afrika), maar Neptunus is hem blijkbaar niet gunstig gezind, want de storm laat zijn schip vergaan en moederziel alleen spoelt hij aan op de Noord-Afrikaanse kust, waar hij door een arme visser wordt gered en waar koning Archistrates, die de behendigheid van de jongeman heeft opgemerkt, hem later uitnodigt voor de maaltijd in zijn paleis. Daar toont Apollonius dat hij ook in andere opzichten zeer talentvol is. De koningsdochter valt als een blok voor hem. Resultaat: een huwelijk! Maanden later – de bruid is dan al zwanger – loopt het echtpaar langs de kust en ziet een schip uit Tyrus. De stuurman meldt dat de incestueuze koning Antiochus dood is en "zijn schatten en rijk liggen nu klaar voor koning Apollonius" (p.61). Het echtpaar besluit samen scheep te gaan naar Antiochië. Op zee wordt hun dochter geboren, maar de jonge moeder sterft en haar lichaam, opgebaard in een mooie kist wordt aan de golven toevertrouwd. De kist spoelt aan op het strand bij Ephese en wordt gevonden door een dokter. Een leerling (!) van hem ontdekt dat het meisje schijndood is. Eenmaal helemaal opgeknapt wordt ze priesteres van Diana.

Intussen ... landt de bedroefde Apollonius in Tarsus met zijn dochter Tarsia, die hij daar achterlaat bij een bevriend echtpaar. Zelf kiest hij opnieuw de zee om te gaan "handeldrijven" (p.71). Jaren later wordt de stiefmoeder jaloers op de schoonheid van Tarsia en geeft bevel haar te doden. Maar tot moord komt het niet, want piraten nemen haar mee. De stiefouders plengen valse tranen om de vermeende dood van Tarsia. In Mytilene wordt Tarsia op de slavenmarkt gekocht door een souteneur. Gesteund door vorst Athenagoras weet ze listig geld te verdienen, haar maagdelijkheid te bewaren & haar klanten tot tranen toe te roeren!

Intussen ... keert Apollonius jaren later terug naar Tarsus om zijn dochter te bezoeken, maar hij hoort van de stiefouders dat ze is gestorven. Bedroefd keert hij naar Tyrus terug. Althans, dat was de bedoeling, maar een storm drijft het schip naar Mytilene waar het Neptunusfeest wordt gevierd. Apollonius geeft geld aan zijn bedienden en slaven zodat zij feest kunnen vieren, maar zelf is hij daarvoor niet in de stemming. Athenagoras, vorst van Mytilene, laat nu Tarsia halen om de innig bedroefde Apollonius wat op te beuren met haar gezang. Uiteindelijk komen ze erachter dat ze vader en dochter zijn. De gemene souteneur wordt gedood en Tarsia krijgt zijn bezittingen. Uiteindelijk trouwt zij Athenagoras en allen gaan op weg via Tarsus naar Tyrus. Onderweg verschijnt aan Apollonius in zijn droom een engel die zegt dat hij naar Ephese moet gaan en in de tempel van Diana zijn levensverhaal moet vertellen.

Het einde is duidelijk: Apollonius wordt herenigd met zijn vrouw en dochter Tarsia. Al de helpers tijdens hun leven worden rijkelijk beloond en de slechteriken gestraft. Kortom, eind goed, al goed.

Het verhaal lijkt wel een opera van Verdi, maar het is een in het Latijn geschreven roman die vanaf de middeleeuwen razend populair werd in Europa en veel vertalingen en bewerkingen kende (van Shakespeare tot Elliot, p.18-20). Wanneer werd de roman geschreven? Het is een wetenschappelijk heet hangijzer, want was het een Grieks-hellenistisch origineel dat later in het Latijn werd vertaald/bewerkt? Of is de Latijnse versie het origineel? En zo ja, wanneer werd het dan geschreven? In de tekst zijn verwijzingen te vinden naar Homerus, Euripides, Vergilius, Ovidius en Apuleius en de klassieke goden en de christelijke god hebben allen hun plek in het verhaal. Dateringen lopen uiteen van de 2e tot in de 5e eeuw nC, waarbij de inleider van deze vertaling geneigd is de 4e eeuw "als vroegst mogelijke datum te zien" (p.16).

Hartstocht, macht, wreedheid, liefde, achterdocht en verraad ... alles is aanwezig wat ook in de gemiddelde tv-serie te zien is. Zo'n 1500 jaar na dato is Apollonius' avontuur nog vermakelijk om te lezen. Deze editie is ook zo leuk, omdat ze tweetalig is: de Latijnse tekst staat steeds op de linker pagina en de NL vertaling op de rechter. Het gebruikte Latijn is redelijk eenvoudig. Ook als uw Latijnse lessen op de middelbare school al decennia achter u liggen, is de tekst gemakkelijk te volgen (en dan blijkt misschien wel dat uw Latijn minder 'roestig' is dan u dacht!).

Fijn dat er zoveel aandacht is besteed aan deze – onterecht vrij onbekende –
laat-Romeinse roman!

Aanrader!