aanrader grieks sicilië
Sicilië in de oudheid: De Griekse periode
geschreven door Henk Singor
Hilversum: Uitgeverij Verloren, 2013
Zenobiareeks nr. 2
144 p., enkele (kleuren) illustraties
ISBN 978-90-8704-386-5
Sicilië heeft de vorm van een driehoek - al door Pindarus in het begin van de vijfde eeuw vC herkend en beschreven - vandaar de Oud-Griekse naam Thrinakia, later Trinakria (waarin tri- = drie en akrai = hoeken). Herodotos noemde Sicilië Sikelia of Sikania ongetwijfeld afgeleid van de namen van de inheemse stammen Sicani en Siculi.
Vandaar ook de moderne naam Sicilia.
In zeven hoofdstukken beschrijft Henk Singor, die voor zijn pensionering oude geschiedenis doceerde aan de universiteit van Leiden, de geschiedenis van Grieks Sicilië. Bewust heeft de auteur gekozen voor "de politieke geschiedenis van het eiland als achtergrond van allerlei culturele ontwikkelingen. Op die laatste, bijvoorbeeld de literatuurgeschiedenis, de geschiedenis van de beeldende kunst, van de religie enzovoorts" (p.7) gaat de auteur "in bescheiden mate" in.
Hoofdstuk 1 behandelt heel kort de voor-Griekse bevolkingsgroepen en de allereerste contacten van de Grieken met het eiland. Ook voor de mythologische verhalen waarin Sicilië figureert is enige aandacht (p.12-14). Waarom, wanneer en hoe de Grieken naar Sicilië gingen en zich daar vestigden in de achtste en zevende eeuw vC zijn de onderwerpen die in hoofdstuk 2 aan bod komen. Vreedzaam of met grof geweld stichtten de Grieken hun steden aan de kusten. Ook op de logische vraag "Gingen ook Griekse vrouwen mee?" wordt door Singor antwoord gegegeven (p.25). De Griekse nieuwkomers troffen niet alleen 'inheemse' groepen aan, ze werden ook geconfronteerd met Phoeniciërs (Puniërs), Etrusken en de bewoners van het Italische vasteland.
Hoofdstuk 3 (Het archaïsche Sicilië) schetst het ontstaan en de ondergang van de tirannieën en het probleem van de geschiedschrijving. Immers veel van de Griekse geschiedschrijving over deze periode is verloren gegaan (of slechts fragmentarisch via latere schrijvers bewaard gebleven). Ook komt in dit hoofdstuk heel duidelijk naar voren het verschil in de politieke ontwikkelingen tussen het moederland (Griekenland) en de Griekse steden op Sicilië (p.33-34, 42, 47). Het is een complexe geschiedenis van strijd tussen Griekse steden en tussen macho's (tirannen). Manipulatie, geweld, huurlingen .....
Toch is deze zesde eeuw vC een bloeiperiode voor de Griekse steden die in korte tijd macht en rijkdom vergaarden. De eerste stenen tempels werden gebouwd en zilveren munten geslagen.
In de vijfde eeuw gaan (hoofdstuk 4) verdwijnen de tirannieën langzaam maar zeker en de steden worden - later dan in het moederland - democratieën (in de Griekse betekenis). De bouwactiviteiten bleven doorgaan om het prestige van de stad nog beter te laten zien, de nabuurstad te overschaduwen en de goden te eren! Men was verzot op tragedies en komedies die in grote theaters op het toneel werden gebracht. De verdrijving van de tirannen betekende zeker niet dat de spanningen tussen de Griekse steden op Sicilië onderling ook verdwenen waren. "Niet zelden lijkt de democratie gevoelens van chauvinisme en een agressieve houding jegens de buitenwereld juist te hebben aangewakkerd" (p.58). Verder werden de steden op Sicilië ook meegezogen in de Peloponnesische Oorlog (431-404vC) in het moederland. Aan het eind van de vijfde eeuw rustte Athene, vooral op het verzoek van Segesta, een expeditie uit naar Sicilië. Deze expeditie tegen Syracuse zou voor Athene in een tragedie eindigen en Syracuse versterkte in 413 weliswaar zijn positie in Sicilië, maar was verzwakt zodat Carthago enkele steden op het eiland kon verwoesten en zijn invloedssfeer uitbreiden.
Hoofdstuk 5 behandelt de heerschappij van Dionysios (405-367 vC) en zijn opvolgers. Of hoe de Syracusaanse tiran zich macht en land verwierf, hoe dat vrij snel na zijn dood teloor ging en hoe de Korinthiër Timoleon op Sicilë te werk ging. De hellenistische periode beschrijft de auteur in hoofdstuk 6 en heel summier in hoofdstuk 7 (p.135-143) belicht hij Romeins Sicilië. De erg beknopte bibliografie (p.144) beslaat één pagina.
Het boekje is zeer geschikt om enige orde te scheppen in de nogal chaotische geschiedenis van Grieks Sicilië. Jammer vond ik wel dat er slechts één kaartje van Sicilië (veel te klein) in het boek is afgedrukt. Meer historische kaartjes en plattegronden zouden de tekst hebben verduidelijkt en verlevendigd.
Hoe dan ook voor slechts €15 krijgt u met Sicilië in de oudheid een prima overzicht van de Griekse geschiedenis van het eiland.
Een must voor elke Sicilië-ganger!
