aanraders carthago

Ceterum censeo Carthaginem esse delendam ofwel "Voorts ben ik van mening dat Carthago verwoest moet worden", met deze woorden eindigde Cato de Oude al zijn redevoeringen, over welk onderwerp dan ook.... tenminste als we latere Romeinse schrijvers mogen geloven. En mogen we die latere Romeinse schrijvers op hun woord geloven? Dat is een fascinerende vraag. In hoeverre geven bewaard gebleven teksten uit het verleden de historische werkelijkheid weer?
Immers, de overwinnaar schrijft de geschiedenis én de geschiedenis van de verslagenen is meestal (letterlijk) in rook opgegaan .... Zo ook bij Carthago, de grote vijand van Rome.

Carthago: Opkomst en ondergang van een stad
geschreven door Richard Miles
vertaald door Pon Ruiter en Rob Kuitenbrouwer
Amsterdam: De Bezige Bij, 2010
523 p., 16 kaarten
ISBN 978-90-234-5956-9

De classicus Miles vertelt in dit boek de geschiedenis van Carthago en baseert zich op de nieuwste archeologische gegevens én op oude geschreven bronnen. Deze bronnen benadert hij kritisch en maakt goed duidelijk welke "bril" de auteur op had, vanuit welk perspectief hij zijn (geschied)werk schreef. Vanaf ongeveer 1000 vC neemt hij de lezer allereerst mee naar de ontstaansgeschiedenis van Carthago. Dat betekent een kennismaking met de Phoeniciërs, dé handelaren van de oudheid, en met welvarende steden zoals Tyrus en Byblos aan de oostkust van de Middellandse Zee (huidige Libanon). Hoe ze problemen kregen met de Assyriërs, hoe ze handelsnederzettingen stichtten langs de Middellandse Zeekusten (Cádiz in Spanje, Kition op Cyprus etc.).

Volgens de mythe zou in 814 vC Qart-Hadasht (Carthago) zijn gesticht door prinses Elisshat (Elissa). Toen haar vader overleed en haar wrede broer Pygmalion de nieuwe koning van Tyrus werd en alle macht naar zich toetrok, ontvluchtte zij met enkele getrouwen haar vaderstad.  De plaatselijke bevolking van N-Afrika ontving haar gastvrij en de locale vorst bood zelfs zoveel grond te koop aan "als met een ossenhuid kon worden omspannen" (p.84). De slimme vluchtelingen "sneden de huid in flinterdunne reepjes en konden daarmee een heel wat groter gebied afbakenen" dan dat de locale vorst voor ogen had! Een leuk verhaal, maar is het historie of mythe? "De Byrsa, de heuvel die de hele geschiedenis van Carthago het middelpunt van de stad bleef, is naar alle waarschijnlijkheid afgeleid van het Akkadisch woorde birtu, dat 'fort' betekent. Het Griekse woord voor ossenhuid was echter bursa; vandaar misschien dat Griekse schrijvers de stichting van de stad in verband brengen met runderen" (p.87) ....... Miles vertelt niet alleen de geschiedenis van Carthago, maar ook die van de belangrijke Punische stichtingen in Spanje, van het vroege Rome en van Sicililë en van andere eilanden zoals Sardinië. Prachtig hoe de figuur van (half)god Herakles of Melqart als een rode draad door het hele boek aanwezig is, in tempels, op munten, in mythen, als "boegbeeld".

Het is een goed geschreven geschiedenisboek, maar geschiedenis is niet altijd "leuk". Opkomst & ondergang van Carthago (ca 800-146 vC) gingen gepaard met economische en culturele bloei, maar ook met moord & doodslag. Heftige en uitputtende militaire acties op zee of op land, Hannibal met olifanten over de Alpen, het afslachten van legers of van inwoners van veroverde steden, gruwelijke straffen voor tegenstanders of voor slecht presterende legeraanvoerders, wel of geen kinderoffers? ...... ook dát is geschiedenis.
Klein minpuntje van het boek is dat Miles opgegraven huizen, beelden en munten met woorden beschrijft, terwijl ik denk dat af en toe een foto of tekening van het beschrevene de lezer meer inzicht zou geven!
Miles' Carthago is echt een aanrader voor iedereen die de geschiedenis van de Phoeniciërs en de Puniërs, van het vroege Rome, van Sicilië .... kortom de geschiedenis van de gebieden rond de Middellandse Zee en de onderlingen verbanden & confrontaties in het eerste millennium vC beter wil leren kennen. 

© conens & van wiechen Drs. A. van Wiechen