aanrader: oudheid en politiek

 

Lampas is een tijdschrift voor classici dat vier keer per jaar verschijnt. Geregeld stelt de (gast)redactie themanummers samen die ook voor een breder geïnteresseerd publiek erg interessant zijn. Nu staat centraal:

Oudheid en politiek [= themanummer Lampas 48 (2015) 4]
onder redactie van Jan Willem Drijvers, Stephan Mols, Rolf Strootman
112 p., ingenaaid, zwart-wit geïllustreerd
Hilversum, Verloren 
ISBN 978-90-8704-537-1 • €15,-

Opnieuw een themanummer van Lampas. Nu over een 'actueel' onderwerp. Haalde Rutte enige tijd geleden niet de val van het Romeinse rijk aan, toen hij het had over onbewaakte grenzen? Terecht hadden historici en archeologen kritiek op deze opmerking, die wel erg kort door de bocht was. Op deze Rutte-woorden gaat het huidige Lampas-themanummer niet in, wel op enkele zeer interessante andere zaken die heel duidelijk laten zien hoe historici & archeologen (on)bewust een eigentijdse of gekleurde bril op hebben waardoor zij het verleden beschouwen, interpreteren en ge(/mis)bruiken. 

Het eerste artikel van Bert van der Spek gaat in op de Cyruscilinder. Deze met Nieuw-babylonisch spijkerschrift beschreven tonvormige kleicilinder (lengte ca. 22cm) werd in 1879 in Babylon gevonden en belandde in het British Museum. Het was een cilinder zoals men in Mesopotamië gewoonlijk in de fundamenten plaatste bij de bouw van een nieuwe tempel, paleis of muren. Deze cilinder was waarschijnlijk kort na de verovering van Babylon op 12 oktober 539 vC door Cyrus vervaardigd. Ontzettend leuk te lezen hoe deze cilinder, (foutief) vertaald en geïnterpreteerd, werd gezien als "a symbol of multi-culturalism, tolerance, diversity, and human right". Machthebbers in Iran – zowel de Shah als de huidige regering – en culturele Iraanse groepen gebruik(t)en de cilinder voor hun politiek of cultureel aanzien en zijn te ver "gegaan in de interpretatie van de cilinder door er dingen in te lezen die er domweg niet staan, ja zelfs vertalingen te maken en te verspreiden die niets met de inhoud van de tekst te maken hebben", aldus de auteur.

Daarna neemt Arjen van Veelen de citaten uit Thucydides' Historiën onder de loep in de opiniestukken over de Irak-oorlog (2003). Prachtig te lezen hoe Thucydides' woorden uit hun context gerukt door voor- en tegenstanders van deze oorlog werden gebruikt.

De Romeinse republiek was het rolmodel voor de leiders van de Verenigde Staten van Amerika in wording, zo legt Tity de Vries uit in haar artikel "Amerikanen in toga". "Deze Amerikanen brachten ermee tot uitdrukking dat ze zichzelf als de eigentijdse belichaming van het klassieke republicanisme beschouwden", dat ook nog een goed van pas kwam bij het verzet tegen de Britten!

Margreet Steiner beschrijft hoe de archeologie ge(/mis)bruikt werd en wordt in Israël. Drie voorbeelden haalt ze aan: de mythe van Masada (interpretatie van de vondst van elf ostraca), het ultraorthodox toezicht op archeologische opgravingen in Jeruzalem en de vondst van het zogenaamde 'paleis van David' aldaar.

De relatie tussen het Romeinse verleden en het Italië van het Risorgimento en – in het verlengde daarvan – van Mussolini is het onderwerp in "Fare gli italiani" van Nathalie de Haan. "Rome was het vertrekpunt en de enige referentie, en de waarden die het fascisme verheerlijkte, zoals discipline en militaire moed, waren Romeins. De band met het glorierijke Romeinse verleden was, in mentaliteit althans, ononderbroken. Bovendien werd het fascisme als een vervolmaking van het Risorgimento voorgesteld", aldus de auteur.

Maarten De Pourcq gaat in op de klassieke referenties in de huidige Belgische politiek, met name in relatie tot Bart De Wever, "de veelbesproken partijvoorzitter van de Nieuw-Vlaamse Alliantie". Hoewel de politiek bij onze zuiderburen mij onbekend is, vond ik dit artikel erg interessant. En .... ik heb een nieuw woord geleerd: Latijngooien!

Bé Breij en Renske van Enschot leggen in het laatste artikel van dit nummer twee speeches van Obama langs de klassieke, retorische meetlat.

Ik heb dit Lampas-nummer in één adem uitgelezen en heb ervan genoten. Mooie voorbeelden die maar weer aangeven hoe voorzichtig je moet zijn om bronnen, wetenschappers, sprekers en schrijvers op hun 'woord' te geloven.
Aanrader!!